नवी दिल्ली : सुप्रीम कोर्टाने मुलींच्या हक्काबाबत मोठा निर्णय दिला आहे. वडिलांच्या संपत्तीत मुलींचा मुलांबरोबर समान हक्क आहे. जन्मासोबतच मुलगी वडिलांच्या संपत्तीत समान हिस्सेदार होते. वडिलांचा मृत्यू हिंदू वारसा हक्क कायदा (सुधारित) २०५ लागू होण्यापूर्वी झाला असेल तरीही मुलीचा वडिलांच्या संपत्तीवर समान अधिकार असेल, असे सुप्रीम कोर्टाच्या तीन सदस्यीय खंडपीठाने आज स्पष्ट केले आहे.
१९५६ मधील मूळ हिंदू वारसा हक्क कायद्यात (हिंदू सक्सेशन अ‍ॅक्ट) मुलींना वडिलोपार्जित संपत्तीत हिस्सा मिळत नव्हता. मात्र २००५ मध्ये या कायद्याच्या दुरुस्ती करण्यात आली. यामुळे वडिलोपार्जित संपत्तीत मुलींनाही मुलांएवढाच समान वाटा मिळण्याची तरतूद करण्यात आली.
वडिलापार्जित संपत्तीत मुलींचा मुलांबरोबर समान हक्क आहे. जर मुलीचा मृत्यू ९ सप्टेंबर २००५ पूर्वी झाला असला तरी वडिलांच्या संपत्तीत तिचा हक्क कायम राहतो. याचाच अर्थ असा आहे की मुलीची मुले देखील आपल्या आईच्या वडिलांच्या (आजोबा) संपत्तीतील हिस्सा मिळवण्यासाठी दावा करू शकतात. यावर सुप्रीम कोर्टाने जोर दिला आहे.
वडिलोपार्जित संपत्तीवर मुलाप्रमाणे मुलीलाही समान अधिकार मिळावा, या मुद्यावर बराच वाद सुरु होता. अखेर सुप्रीम कोर्टाने मंगळवारी यासंबंधीचा ऐतिहासिक निकाल सुनावला. वडिलांच्या संपत्तीमध्ये मुलींना समान वाटा मिळेल, असा निकाल न्यायमूर्ती अरुण मिश्रा यांच्या खंडपीठाने सुनावला. कुठल्याही स्थितीत हा निर्णय लागू राहील, असेही कोर्टाने स्पष्ट केले आहे.
पित्याच्या मालमत्तेत हिंदू स्त्रियांना त्यांच्या भावाप्रमाणे समान वाटा मिळेल, असे २००५ मध्ये अधिनियमित केले गेले होते. नियमांन्वये मुलामुलींना वडिलांच्या मालमत्तेवर समान हक्क मिळतील. परंतु, २००५ पूर्वी वडिलांचा मृत्यू झाला असेल, तर त्यांना याचा लाभ मिळेल की नाही? हे कायद्यातून स्पष्ट होत नव्हते. न्यायमूर्ती अरुण मिश्रा यांच्या अध्यक्षतेखालील खंडपीठाने हा कायदा प्रत्येक परिस्थितीत लागू होईल, असा ऐतिहासिक आणि महत्त्वपूर्ण निकाल दिला आहे.
वडिलांच्या संपत्तीचे वाटप होत असताना वडील हयात असतील किंवा निधन झाले असेल तरीही मुलीला मुलाप्रमाणेच समान वाटा मिळाला पाहिजे, असे खंडपीठाने स्पष्ट केले आहे.
प्रत्येक मुलीला आपल्या वडिलांच्या संपत्तीमध्ये वाटा मागण्याचा पूर्ण अधिकार आहे. त्यामुळे मुलीला समान वाटा हा दिलाच पाहिजे. मुलाचे लग्न होत नाही तोपर्यंत तो मुलगा असतो. पण, मुलगी ही कायम मुलगीच असते, असे न्या. मिश्रा यांनी स्पष्ट केले. पूर्वी १९५६ च्या कायद्यानुसार मुलींना वडिलांच्या संपत्तीचा हिस्सा मिळत होता. परंतु, २००५ मध्ये केंद्र सरकारने यात बदल केला. मात्र, त्यात २००५ सालानंतर ज्या मुली जन्मतील त्या मुलींना समान हिस्सा मिळेल असा बदल करण्यात आला होता. आता हा मुद्दा कायमचा वगळण्यात आला आहे. त्यामुळे वडिलांच्या संपत्तीत मुली आता हक्काने त्यांचा वाटा मागू शकतील.
आधी काय होता नियम?
मुलींना वडिलोपार्जित संपतीत वाटा मिळण्याबाबत ‘हिंदू वारसा हक्क कायदा-१९५६’ हा कायदा होता. या कायद्यानुसार, वडिलांच्या संपत्तीत मुलीला वगळून वाटणी व्हायची. त्यानंतर वडिलांना जो वाटा मिळाला असेल त्यांची पुन्हा मुलांच्या संख्येनुसार वाटणी व्हायची आणि त्यात सर्व मुलांना समान हिस्सा मिळायचा. चार राज्यांनी १९९४ मध्ये या कायद्यात बदल केला. नवीन बदलानूसार १९९४ नंतर ज्या मुलींचे लग्न झाले त्यांना वडिलोपार्जित मालमत्तेत समान वाटा मिळेल. तर, १९९४ पूर्वी लग्न झालेल्या मुलींना त्यांच्या वडिलांच्या संपत्तीत वाटा मिळणार नाही असा बदल करण्यात आला होता. आत या संपूर्ण कायद्यातच बदल करण्यात आला असून मुलीला समान वाटा मिळणार आहे.
